Na een signaal van een anonieme klokkenluider staat ineens de inspectie op de stoep. De school blijkt alles goed op orde te hebben, maar toch roept dit voorval vragen op bij de schooldirectie: waarom heeft deze klokkenluider de inspectie benaderd? Als hij/zij meende dat er iets aan de orde gesteld moest worden, waarom is er dan niet intern aan de bel getrokken, waarom is er geen open gesprek over gevoerd? Wat zegt dit over de organisatiecultuur, wat doet dit met het vertrouwen van medewerkers onderling?
Wanneer er signalen zijn die wijzen op een gebrek aan transparantie, dan is het niet voldoende om hiernaar te vragen: iemand die geen openheid ervaart om dingen te bespreken, zal op deze vragen immers geen eerlijk antwoord geven. Vaak volgt een sociaal wenselijk antwoord maar de betreffende persoon denkt er ondertussen het zijne van. Het doorbreken van zo’n vicieuze cirkel vraagt van de direct leidinggevenden dat zij langdurig beschikbaar zijn en betrouwbaar gedrag laten zien. Als de medewerker ervaart dat er redelijk en proportioneel gereageerd wordt wanneer er dingen op tafel gelegd worden, dat het normaal is om transparante gesprekken te voeren over hoe er samengewerkt wordt en dat er van hem een oprechte bijdrage verlangd wordt, dan zal hij na verloop van tijd weer het achterste van de tong laten zien. Tegelijkertijd spelen er in deze teams ook gedragspatronen tussen medewerkers onderling die de gewenste openheid in de weg kunnen zitten. Deze patronen moeten zichtbaar en bespreekbaar gemaakt worden en waar nodig begrensd. De direct leidinggevenden kunnen dit alleen succesvol doen, wanneer ze ‘dicht op de geleefde werkelijkheid’ zitten, dat wil zeggen dat ze weten hoe de hazen lopen en ook oog hebben voor de informele organisatie.
Van de Bunt begeleidt de schoolleiding bij het analyseren en duiden van de gedragspatronen die spelen in de teams en helpt hen om zelf in te gaan op deze patronen. Door middel van observaties, individuele begeleiding en intervisie doorloopt de schoolleiding een collectief leerproces waarin ze reflecteren op de eigen leiderschapsstijl en interventies op maat ontwikkelen om stap voor stap te werken aan een transparante en professionele organisatiecultuur.